ارزیابی پرایمینگ بذر و سطوح رطوبتی متفاوت خاک بر شاخص های فیزیولوژیکی و برخی مواد موثر اکوتیپ های کاسنی (.cichorium intybus l.)

به منظور ارزیابی اثر پرایمینگ بذر بر جوانه زنی و شاخص های وابسته، رشد و تغییرات فیزیولوژیکی گیاهچه در شرایط پتانسیل های آب متفاوت (تنش خشکی)، رشد و شاخص های فیزیولوژیکی و برخی مواد موثر گیاه کاسنی در سطوح متفاوت رطوبت خاک، این پژوهش در شش آزمایش متفاوت در گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهوار در طی 1391-1389 اجرا گردید. آزمایشات شامل:1- تعیین اثر بهترین تیمار پرایمینگ بر جوانه زنی بذر کاسنی در دماهای محتلف جوانه زنی، 2- اثر پرایمینگ بر صفات بیوشیمیایی بذر، 3- تاثیر پرایمینگ و سطوح متفاوت پتانسیل آب (تنش خشکی) در مرحله جوانه زنی، 4- اثر پرایمینگ و سطوح متفاوت پتانسیل آب بر رشد گیاهچه (وزن خشک)، تغییرات آنزیم های آنتی اکسیدانتی (پراکسیداز، اسکوربات پراکسیداز و کاتالاز)، پرولین، میزان مالون دی آلدئید و نشت الکترولیتی، 5- اثر پرایمینگ بر درصد سبزشدن و ظهور گیاهچه در مزرعه و 6- اثر پرایمینگ و سطوح متفاوت رطوبت خاک روی برخی شاخص های کمی و فیزیولوژیکی رشد (تعداد، سطح، وزن تر وخشک برگ، وزن ترو خشک ساقه، طول ساقه، وزن تر وخشک ریشه، نسبت وزن خشک ریشه به بخش هوایی، عملکرد پیکر رویش تر و خشک، میزان نسبی آّب برگ) و صفات بیوشیمیایی (میزان کلروفیل آو ب و کلروفیل کل، میزان قندهای محلول) و برخی مواد موثر (مواد فنولی، فلاونوئیدها و ظرفیت آنتی اکسیدانتی) در مزرعه بودند. برای این منظور 4 اکوتیپ کاسنی (اراک، اصفهان، شیراز و تهران) با محلول هایی از اسید جیبرلیک به غلظت های 25 و 250 میکرومولار، متیل جاسمونات به غلظت های 50 و 500 میکرومولار، پلی اتیلن گلایکول با پتانسیل اسمزی 9/0- و 7/1- مگاپاسکال، نیترات پتاسیم به غلظت های 50 و 150 میلی مولار و آب مقطر (هیدروپرایمینگ) به مدت 12 ساعت پرایم شدند و با تیمار بدون پرایم (شاهد) از نظر شاخص های جوانه زنی (درصد و متوسط زمان جوانه زنی، طول ریشه چه و ساقه چه) در 3 دمای جوانه زنی (10، 25 و 35 درجه سانتی گراد) ارزیابی شدند. نتایج حاصل بیانگر آن بود که دو اکوتیپ شیراز و اصفهان درصد جوانه زنی، طول ریشه چه و ساقه چه بیشتری را در مقایسه با اکوتیپ اراک و تهران داشتند. اکوتیپ های شیراز، اصفهان و اراک زمان جوانه زنی کمتری را نسبت به اکوتیپ تهران نشان دادند. در میان محلول های پرایمینگ تیمار اسموپرایمینگ با نیترات پتاسیم به غلظت 50 میلی مولار و هیدروپرایمینگ برتر بودند. با افزایش غلظت در محلول های پرایمینگ متیل جاسمونات، پلی اتیلن گلایکول و نیترات پتاسیم جوانه زنی کاهش داشت ولی این کاهش برای پلی اتیلن گلایکول با پتانسیل اسمزی 7/1- مگاپسکال بیشتر از دیگر محلول ها بود. در آزمایش دوم، دواکوتیپ شیراز (با بیشترین درصد و کمترین زمان جوانی زنی و تهران (با کمترین درصد و بیشترین زمان جوانه زنی) تحت تیمارهای هیدروپرایمینگ و اسموپرایمینگ با نیترات پتاسیم به غلظت 50 میلی مولار(12 ساعت) قرار گرفتتند. ارزیابی صفات بیوشیمیایی بذر این 18 تیمار نشان داد که در اکوتیپ شیراز و تیمار اسموپرایمینگ فعالیت آنزیم آلفا آمیلاز، قندهای محلول، قندهای احیاء و پروتئین های محلول در مقایسه با اکوتیپ تهران و بدون پرایم بیشتر بود. همبستگی مثبت بین درصد جوانه زنی، زمان جوانه زنی، شاخص جوانه زنی و رشد گیاهچه با صفات بیوشیمیایی بدست آمد. تیمار اسموپرایمینگ برخی صفات بیوشیمیایی را نسبت به هیدروپرایمینگ در اکوتیپ ها بهبود داد. در آزمایش سوم صفات جوانه زنی دو اکوتیپ برای تیمارهای هیدرو و اسموپرایمینگ در شرایط تنش خشکی ( صفر، 5/0- و 7/0- مگاپاسکال) ناشی از پلی اتیلن گلایکول بررسی شد. نتایج نشان داد که با افزایش شدت تنش درصد، شاخص جوانه زنی، طول ریشه چه و ساقه چه به شدت کاهش وزمان جوانه زنی افزایش یافت. بذور اسموپرایم شده در شرایط تنش خشکی جوانه زنی بیشتری را در مقایسه با بذور بدون پرایم نشان دادند. در آزمایش چهارم میزان ماده خشک، فعالیت آنزیم های آنتی-اکسیداننی و میزان پرولین در گیاهچه های اکوتیپ شیراز و با اسموپرایمینگ در شرایط نرمال و تنشی بیشتر از اکوتیپ تهران و بدون پرایم بود. ولی درصد نشت الکترولیتی و میزان مالون دی آلدئید در گیاهچه های اکوتیپ شیراز کمتربود. نتایج در آزمایش پنجم بیانگر آن بود که درصد سبز و ظهور گیاهچه در شرایط مزرعه برای اکوتیپ شیراز و اسموپرایمینگ بیشتر از اکوتیپ تهران و بدون پرایم بود. در آزمایش ششم اثر سطوح متفاوت رطوبتی خاک (آبیاری بعد از 25، 50 و 75 درصد تخلیه رطوبت قابل استفاده خاک) و پرایمینگ بر شاخص های کمی و فیزیولوژیکی رشد نشان داد که با افزایش سطح خشکی تعداد، سطح، وزن تر وخشک برگ، وزن ترو خشک ساقه، طول ساقه، وزن تر وخشک ریشه، عملکرد پیکر رویشی تر و خشک، میزان نسبی آّب برگ کاهش یافت ولی نسبت وزن خشک ریشه به بخش هوایی افزایش یافت. در اکوتیپ شیراز و اسموپرایمینگ در مقایسه با اکوتیپ تهران و بدون پرایم شاخص های کمی رشد و عملکرد بیشتر بود. اثر سطوح متفاوت آبیاری و پرایمینگ بر صفات بیوشیمیایی و مواد موثر نشان داد که با کاهش در میزان آبیاری صفات کلروفیل a، b و کل کاهش ولی قندهای محلول، مواد موثر فنولی، فلاونوئیدها و ظرفیت آنتی اکسیدانتی افزایش یافت. اکوتیپ شیراز از نظر صفات بیوشیمیایی و مواد موثر نسبت به دیگر اکوتیپ برتر بود. پرایمینگ (اسمو و هیدرو) صفات بیوشیمیایی کلروفیل a، b و کل و میزان قندهای محلول را افزایش داد، ولی تاثیری بر مواد موثر نداشت. در مجموع نتایج نشان داد که پرایمینگ (به ویژه اسموپرایمینگ) در اکوتیپ شیراز شاخص های جوانه زنی و برخی صفات بیوشیمیایی بذر، تغییرات فیزیولوژیکی (وزن خشک گیاهچه، آنزیم های آنتی اکسیدانتی و میزان پرولین) گیاهچه را در شرایط نرمال و تنشی بهبود داد. در شرایط مزرعه نیز شاخص های کمی رشد، صفات بیوشیمیایی و مواد موثر (کلروفیل a، b و کل، قندهای محلول، مواد فنولی، فلاونوئیدها و ظرفیت آنتی اکسیدانتی) در شرایط نرمال و تنشی در اکوتیپ شیراز بیشتر بود. ولی پرایمینگ بر صفات بیوشیمیایی و مواد موثر تاثیری نداشت.